रुकुम पश्चिम -१३, जेठ ।
“कलम बोक्ने चेतनाको सिपाही” भन्ने शब्द आज पनि नेपाली चेतनामा झङ्कृत हुन्छ । त्यो चेतना कृष्ण सेन ‘इच्छुक’ को थियो । एक यस्तो व्यक्तित्व जसले कलमलाई हतियार बनाए, विचारलाई आन्दोलनमा रूपान्तरण गरे, अनि जीवनलाई देशका निम्ति उत्सर्ग गरे ।
आज जेठ १३, इच्छुकको हत्या भएको २३ वर्ष पूरा भयो । तर उनका कविता, विचार र क्रान्तिप्रतिको प्रतिबद्धता अझै जीवित छन्-सबल, सजीव र समयभन्दा माथि ।
भारतको देहरादूनदेखि नेपाली क्रान्तिसम्म
वि.सं. २०१३ कात्तिक -३ मा भारतको देहरादूनमा यमबहादुर सेन र भीमकुमारी सेनको कोखबाट जन्मिएका इच्छुकको बाल्यकाल सैन्य अनुशासन र साहित्यिक रुचिको संगममा बित्यो । शिक्षामा प्रवीणता पत्रमा उनले त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट बीएड र एमए सकेपछि जीवनलाई कलम, विचार र क्रान्तिमा समर्पण गरे ।
उनको विवाह वि.सं. २०४८ मा तक्मा केसीसँग भयो । उनीहरूकी एक छोरी छिन् । तर पारिवारिक सान्त्वना भन्दा बढी उनलाई आकषिर्त गर्यो सामाजिक अन्यायविरुद्धको सङ्घर्षले ।
कविता: पीडा र प्रतिरोधको स्वर
उनका रचनाहरू कवितामात्र होइन, त्यो समयको दस्तावेज थिए । मित्रमणि आचार्यको हत्या पछि लेखिएको ‘शोकाञ्जली’ संग्रह होस् या इतिहास र क्रान्तिको साक्षी ‘इतिहासको यस घडीमा’, उनका शब्दहरूमा क्रान्ति बोल्थ्यो ।
पछि जेलमा लेखिएको ‘बन्दी र चन्द्रागिरि’ ले उनलाई क्रान्तिकारी कविताको अग्रपंक्तिमा पुर्यायो । उनी कवितालाई गीतमा ढाल्न सक्नेगरी लेख्थे। सरल भाषा, तर गहिरा विचार। त्यही कारण उनका रचनाहरू जनतासँग बोल्थे, मन छुन सक्थे ।
पत्रकारिता: विचारको युद्धभूमि
इच्छुकको अर्को शसक्त परिचय थियो-पत्रकारिता । ‘जनादेश’ साप्ताहिक, ‘जनदिशा’ दैनिक, र ‘कलम’ त्रैमासिक उनका वैचारिक युद्धभूमि थिए । उनी प्रगतिशील पत्रकारिताका अगुवा थिए । जनताको आवाज बन्ने साहस उनीसँग थियो । अत्याचार, भ्रष्टाचार र दमनको विरुद्धमा कलम चलाउने जोखिम उनलाई थाहा थियो, तर डर थिएन ।
राजनीतिः नेतृत्व र नम्रताको पाठ
राजनीतिमा उनी अखिल (क्रान्तिकारी) दाङका संस्थापक अध्यक्ष थिए । पछि अनेरास्ववियुका संयोजक हुँदै नेकपा (माओवादी) को राप्ती अञ्चल ब्युरो सचिव बने। तर, पदप्रति उनी मोह नभएको उदाहरणका रूपमा कमरेड प्रचण्डले सुनाएको प्रसङ्ग उल्लेखनीय छ-जब इच्छुकले पार्टी केन्द्रको सदस्य बन्ने प्रस्ताव अस्वीकार गरे । “म जहाँ छु, ठीक छु । केन्द्रमा अरूलाई पठाउनुहोस्,” भन्ने उनलाई आजका नेताहरूले आदर्शका रूपमा लिनुपर्ने समय आएको छ ।
हत्या : अमानवीयता र प्रतिरोधको कथा
वि.सं. २०५९ जेठ ६ गते उनलाई प्रहरीले गिरफ्तार गर्यो । महेन्द्र पुलिस क्लबको हिरासतमा अमानवीय यातना दिँदै जेठ १३ गते उनलाई हत्या गरियो । शव कहिल्यै फेला परेन । तर इच्छुकको विचार मरेन । शब्द मरेन । सपना मरेन ।
पुरस्कार, स्मृति र प्रेरणा
उनको सम्मानमा प्रेस सेनानी पुरस्कार (२०६५), प्रगतिशील साहित्य पुरस्कार (२०६१) जस्ता सम्मानहरू प्रदान गरिए । आज ‘कृष्ण सेन अनलाइन’ नामक समाचार पोर्टलले उनको विचारलाई डिजिटल युगमा बोकिरहेको छ ।
समापन: अनुकरणीय जीवनको सन्देश
हजारौं सहिदहरूमध्ये कृष्ण सेन इच्छुक विशिष्ट छन् । उनले देखाएको बाटो, लेखेको शब्द र बाँचिएको जीवनले आजको पुस्तालाई पनि सोधिरहेको छ-के तपाईं कलमलाई हतियार बनाउन सक्नुहुन्छ ? के तपाईं विचारका लागि बोल्न सक्नुहुन्छ ? आज उनको २३औँ स्मृति दिवसमा हामी श्रद्धासुमन अर्पण गर्छौं ।
तर त्यो श्रद्धा शब्दमा मात्र सीमित नहोस् । त्यो श्रद्धा बनोस्– संघर्षको चेतना, विचारको प्रतिबद्धता, र न्यायको पक्षमा उभिने साहस ।
